8.1. DaIi|’Aqli
8.2. Dalil Naqli
Adalah mengetahui dalil ‘aqli secara ijmal pada sifat-sifat Tuhan itu fardhu ‘ain. Adapun mengetahui dalil dengan taffsil itu Fardhu kifayah, dcmikian juga mcngetahui dalil naqli.
Maka yang dikatakan dalil ijmal ialah dalil secara ringkas seperti dikatakan dalil wujud Tuhan itu baharu ‘alam atau ada ‘alam ini, maka dalil ini tidak boleh menolak segala hujah yang didatangkan dan tiada boleh menghuraikan segala syubhat, bersalahan dalil tafsil atau burhan, maka in berkuasa menolak segala hujah yang didatangkan dan boleh menghuraikan segala syubhat dan yang dikatakan dalil tafsil itu ialah perenggan kata yang mengandungi dua muqaddimah (pendahuluan) dan satu natijah (kesudahan) bagaimana akan datang.
Maka burhan tiap-tiap sifat itu menetapkan dia dan menafikan lawannya, maka burhan sifat ma’ani itulah burhan sifat ma’nawiyyah.
Yang Pertama: Dalil atau burhan Wujud Allah Ta’ala.
Iaitu adalah tanda ada Tuhan ialah baharu ‘alam dan segala sifat-sifatNya kerana bahawasanya jikalau tiada yang membaharukan ‘alam ini seperti ada ia dengan sendiri nescaya lazim dua perkara (ada dan tiada) yang bersamaan berat keduanya, tiba-tiba terberat satu daripadanya dengan tiada yang memberatkan dia, yang demikian mustahil.
Yang demikian nyatalah baharu ‘alam ini jadi dalil atas Wujud Tuhan kerana ia tiada boleh jadi dengan sendiri. Oleh sebab pada masa ia belum ada, maka adalah ada dan tiada itu bersamaan keduanya pada timbangan ‘aqal kita, maka boleh tetap ada dan boleh tetap tiada.
Maka apabila tetap ada, hilanglah tiadanya, tatkala itu kita ketahuilah adanya itu terlebih berat daripada tiada, pada hal tiada sah ada itu terberat daripada tiada dengan sendirinya. Yang demikian nyatalah ada suatu yang lain daripadanya pada memberatkan ada daripada tiada kerana mustahil terberat salah satu dua perkara yang bersamaan dengan tiada yang memberatkan dia.
Adapun yang dikatakan ‘alam itu ialah jirim-jirim dan ‘aradh-aradh, maka jirim dan ‘aradh itu baharu, maka dengan mengetahui dalil baharu jirim dan ‘aradh itulah menjadi dalil baharu ‘alam yang jadi dalil Wujud Allah Ta’ala.
Maka dalil baharu jirim ialah kerana ia melazimi akan ‘aradh yang baharu (ini muqaddimah yang pertama). Tiap-tiap yang melazimi yang baharu dihukumkan baharu (ini muqaddimah yang kedua). Maka yang baharu tiada boleh ada dengan sendiri melainkan ada yang mengadakan (ini natijah). Dan dalil baharu ‘aradh itu nampak berubah-ubah daripada ada kepada tiada dan ‘akasnya, bagaimana boleh dipandang pada gerak diam yang ada pada seorang itu bila ia bergerak hilang diamnya, demikian juga ‘akasnya, maka tiap-tiap berubah itu baharu.
Yang demikian nyatalah dalil wujud Tuhan itu bersusun atas tiga dalil:
1. Dalil menetapkan baharu ‘alam.
2. Dalil menetapkan baharu jirim.
3. Dalil menetapkan baharu ‘aradh.
Maka dalil naqli atas wujud Tuhan:
Ertinya: Maka demi Tuhan yang menjadikan langit dan bumi bahawasanya ia ada sebenarnya seperti kamu
hertutur-tutmc (Surah Adz-Dzariyat: 23)
Yang Kedua: Dalil Qidam.
Iaitu sanya jikalau tiada Allah Ta’ala qadim (bersifat qidam) nescaya adalah ia baharu. Yang demikian berkehendak kepada yang menjadikan Dia dan yang membaharukan Dia. Yang demikian membawa kepada dur iaitu mustahil kerana lazim berhimpun dua yang berlawanan dan membawa kepada tasalsul iaitu mustahil kerana bersamaan yang scdikit dengan yang banyak. Yang demikian thabitlah Tuhan itu qadim (tiada permulaan wujudnya). Adapun dalil naqlinya:
Ertinya: Ia jua Tuhun yang awal tiada permulaan dan yang akhir tiada kesudahan .. (Surah Al-I ladidz Ayat 3)
Adapun makna dur itu iaitu tcrhenti ada tiap-tiap daripada dua suatu atas yang lainnya, umpama Zaid menjadikan ‘Umar dan ‘Umar menjadikan Zaid pula. Maka pada ketika itu terdahulu ‘Umar tatkala ia menjadikan Zaid dan terkemudian pula ‘Umar pada ketika Zaid menjadikan dia. Yang demikian jadilah ‘Umar dan Zaid itu terdahulu daripada dirinya dan terkemudian daripada dirinya (berhimpun pada seorang itu dua yang berlawanan yakni dahulu dan kemudian). Yang demikian tidak diterima oleh ‘aqal sekali-kali kerana yang menjadikan dahulu daripada yang kena jadi, maka manakala thabit ‘Umar menjadikan Zaid, maka bagaimana boleh diterima ‘aqal Zaid boleh menjadikan ‘Umar pula kerana Zaid terkemudian daripada ‘Umar, maka yang kemudian barang telah tentu tidak boleh menjadikan orang yang terdahulu daripadanya, yang demikian mustahil wujud dur pada ‘aqal.
Dan makna tasalsul itu pada lughah berantai-rantai maksudnya pada istilah iaitu berhubung atau bersambung-
sambung beberapa perkara lepas satu, satu, lepas satu, satu hingga tiada berkesudahan misalnya seperti dikata Hasan menjadikan Husain, Husain menjadikan Muhsin, Muhsin menjadikan Khalid, Khalid menjadikan Jamil, Jamil menjadikan fulan, dan fulan menjadikan fulan, decmikianlah seterusnya tiada berkesudahan. Maka adanya sesuatu yang kena jadi dengan tiada berkesudahan yang menjadikan itu suatu perkara yang tiada ditcrima
oleh ‘aqal (mustahil) adanya.
Maka daripada keterangan ini nyatalah tiap-tiap dur itu tasalsul tiada ‘akasnya dan nyatalah kedua-duanya itu mustahil, maka jika Tuhan tiada bersifat dengan qidam nescaya membawa kepada dur atau tasalsul yang mustahil itu. Tiap-tiap perkara yang membawa kepada mustahil itu, mustahil juga yakni lazim daripada ada Tuhan, tidak ada Tuhan, tatkala itu adanya makhluk turut mustahil pula pada hal kita semua ada.
Yang Kctiga: Dalil Baqa’.
Iaitu jikalau tiada wajib bagi Tuhan bersifat baqa‘nescaya ternafi daripadanya bersifat qidam kerana adalah wujudnya pada ketika itu wujud yang harus, maka yang harus tidak ada wujudnya melainkan baharu, tiap-tiap yang baharu itu melazimkan berkehendak kepada yang membaharukan dia yang membawa kepada dur dan tasalsul juga iaitu mustahil. Dan lagi qaedah ‘ulama’ Usuluddin tiap-tiap yang wajib qidam, maka mustahil ‘adam yang demikian tetap dan thabitlah bagi Tuhan bersifat baqa’ dan dalil naqlinya:
Ertinya: Tiap-tiap suatu yang ada di atas muka bumi ini binasa dan berkekalan dzat Tuhanmu (ya Muhammad) yang mempunyai kebesaran dan kemuliaan. (Surah Ar-Rahman: Ayat 26-27)
Yang Keempat: Dalil Mukhalafatuhu Lil Hawadith.
Iaitu jikalau Tuhan serupa dengan yang baharu, nescaya jadilah Tuhan ini baharu juga, kerana barang yang boleh jadi atas salah suatu daripada dua yang serupa itu harus pula atas lainnya, maka baharu Tuhan itu mustahil kerana telah wajib bagi Tuhan bersifat qidam dan baqa’. Yang demikian tetaplah Tuhan itu bersalahan dengan segala yang baharu, bagaimana dalil naqlinya:
Ertinya: .. . .. tiada sesuatu juapun serupa dengan Tuhan (Surah Asy-Syura: Ayat ll)
Yang Kelima: Dalil Qiamuhu ‘I‘a’ala Binafsihi.
Iaitu dua jalan: Yang Pertama, dalil menafikan Tuhan berkehendak kepada dzat tempat berdiri, iaitu jikalau Tuhan tidak berdiri dengan sendiri (berkehendak kepada dzat) nescaya berkehendak ia kepada tempat berdiri, yang demikian jadilah Tuhan ketika itu sifat bukan dzat, iaitu mustahil kerana jika Tuhan itu sifat, nescaya tidak ia bersifat dengan sifat ma’ani dn m’nawiyyah kerana sifat ada bcrsifat itu mustahil padahal dzat Tuhan wajib bagiNya bersifat dengan sifat ma’ani dan ma’nawiyyah yang demikian bukanlah ia sifat, maka tetaplah ia dzat.
Yang Kedua: Menafikan Tuhan daripada berkehendak kepada yang menjadikan ia, iaitu jikalau tiada ia berdiri dengan sendiri nescaya berkehendak ia kepada yang menjadikan dia iaitu mustahil, kerana jika berkehendak kepada yang menjadikan dia nescaya jadilah ia baharu, tetapi keadaan Tuhan itu baharu, mustahil kerana Tuhan tclah thabit wajib qidam, yang demikian thabitlah Tuhan itu berdiri dengan sendiri dengan ma’na kaya muthlaq (terkaya daripada tempat berdiri dan terkaya daripada yang menjadikan Dia).
Adapun kaya jirim itu cuma kaya muqaiyad (terkaya daripada satu pihak jua iaitu tcrkaya daripada tempat bcrdiri tetapi tiada terkaya pada satu pihak yang lain iaitu tiada terkaya daripada yang menjadikan Dia), maka dalil
naqlinya itu:
Ertinya: bahawa Allah Ta ’ala ita terleaya daripada sekalian ‘alam. (Surah Al-‘Ankabut: 6)
Yang Keenam: Dalil wahdaniyah bagi Allah Ta’ala iaitu kiranya tidak Tuhan itu Esa (tunggal) nescaya tidak ada alam ini kerana lazim Tuhan lemah ketika itu padahal ‘alam telah ada, maka nyatalah Tuhan itu Esa (tunggal)
dan dalil naqlinya:
Ertinya: Sekiranya ada Tuhan di langit dan di bumi ini yang lain daripada Allah Ta’ala, nescaya binasalah
keduanya (tidak ada runtuh dan keluar daripada aturan yang ada) (Surah Al-Anbiya’: Ayat 22)
Adapun keterangan atau kenyataan yang menunjukkan binasa alam atau tidak boleh ada ‘alam jika berbilang-bilang Tuhan, bagaimana dalil ‘aqli dan naqli yang di atas ini terbahagi atas empat kenyataan:
- Ditaqdirkan berbilang Tuhan pada menjadikan hal keadaannya bersama-sama muafakat serta tidak bertolong-tolong satu dengan lain iaitu mustahil kerana lazim berhimpun dua yang memberi bekas pada satu barang iaitu tidak terupa ‘aqal boleh dibahagi-bahagi seperti menjadikan jauhar fard (benda yang maha halus tiada menerima belah-bahagi) atau satu titik yang tiada boleh dibelah-bahagi, ditulis dua qalam.
- Ditaqdirkan berbilang Tuhan pada menjadikan hal keadaannya muafakat tetapi separuh seorang menjadikan, maka dihukumkan mustahil kerana lazim berat salah satu yang bersamaan dengan tiada yang memberatkan.
- Ditaqdirkan berbilang-bilang Tuhan pada menjadikan hal keadaannya bersalah-salahan serta lulus kehendak
kedua-duanya seperti seorang berkehendakkan mengadakan malam dan yang lain berkehendakkan siang, maka lulus kehendak kedua-dua itu mustahil kerana berhimpun dua yang berlawanan (malam dengan siang). - Ditaqdirkan berbilang-bilang Tuhan pada menjadikan hal keadaannya bersalahan pada hal lulus kehendak
salah seorang daripada keduanya, hukumnya mustahil kerana yang tiada lulus itu telah tetap lemah dan yang
lulus itupun lemah juga kerana bersamaan darjah keduanya.
Maka yang keempat-empat misal yang di atas ini membawa lemah dan tidak boleh ada ‘alam serta menunjukkan mustahil pada ‘aqal.
Yang Ketujuh: Dalil Qudrat.
Yang Kedelapan: Dali] Iradat.
Yang Kesembilan: Dalil ‘Ilmu.
Yang Kesepuluh: Dalil Hayat.
Bagi Allah Ta’ala itu, iaitu j ika tidak ada satu daripada empat sifat yang tersebut itu, nescaya tidak ada suatu daripada segala yang baharu tetapi tidak ada sesuatu daripada segala yang baharu ini mustahil kerana sudah ada. Yang demikian thabitlah Tuhan itu bersifat qudrat, iradat, ‘ilmu dan hayat.
Sanya dihimpunkan empat sifat itu dengan satu dalil ‘aqli kerana bersuatu yang lazim atas nafinya iaitu tidak ada suatu daripada ‘alam, maka jalan lazim pada qudrat bahawasanya apabila ternafi ia, nescaya thabit lawannya iaitu lemah, ketika itu tidak ada suatu daripada ‘alam, dan jalan lazim pada iradat bahawasanya apabila ternafi ia, nescaya thabit lawannya iaitu dengan ma’na tiada ada kehendak dan apabila thabit lawannya dengan ma’na ini, nescaya ternafi qudrat, kerana bahawasanya qudrat cawangan daripada iradat pada pandangan ‘aqal dan apabila ternafi qudrat nescaya thabit lawannya iaitulah lemah, ketika itu tidaklah ada suatu daripada ‘alam ini. Dan jalan lazim pada ‘ilmu bahawasanya apabila ternafi ‘ilmu nescaya thabit lawannya iaitu jahfl dan apabila thabit lawannya, nescaya ternafi iradat kerana tiada diterima ‘aqal, iradat dengan tiada ‘ilmu dan apabila ternafi iradat nescaya thabit lawannya, maka apabila thabit lawannya nescaya tcrnafi qudrat. Yang demikian thabit lawannya iaitu lemah, pada ketika itu tidaklah ada suatu daripada ‘alam.
Dan jalan lazim pada hayat bahawasanya apabila ternafi ia nescaya ternafi qudrat, iradat alam clan ternafi segala sifat-sifat kerana hayat itu syarat bagi tiga sifat itu.
Dan apabila tcrnafi sifat yang tiga itu nescaya thabit lawannya, iaitu; lemah, benci dan jahil, maka pada ketika itu tidaklah ada suatu daripada ‘alam.
Maka dalil naqli sifat Qadrat, iaitu:
Ertinyat Kitalah yang berkuasa menetapkan mati di antara kamu (Surah Al-Waqi’ah: Ayat 60)
Dan dalil bagi sifat lradat, iaitu:
Ertinya: Hanyasanya pekerjaan Allah Ta’ala apabila menghendakkan ia akan suatu, berkata ia kepadanya; ‘Jadilah engkau ”, maka jadilah ia menurat bagaimana yang dikehendakinya. (Surah Yaasiin: Ayat 82)
Dan dalil naqli bagi sifat ‘Ilmu, iaitu:
Ertinya: . Allah Ta ’ala yang mengetahai akan perkarayang ghaib-ghaib dan yang tiada ghaib (Surah Az-Zumar: Ayat 46)
Dan dalil naqli bagi sifat Hayat, iaitu:
Ertinya: Dan hendaklah kamu berserah kepada Tuhan yang hidap yang tiada mati (Surah Al-Furqan: Ayat 58)
Yang Kesebelas: Dalil Sama’.
Yang Keduabelas: Dalil Bashar.
Yang Kctigabelas: Dalil Kalam.
Bagi Allah Ta’ala, iaitu kiranya Tuhan tiada bersifat dengan sifat yang tiga itu; sama’, bashar dan kalam. Nescaya lazim bersifat dengan lawannya iaitu kekurangan, maka kckurangan bagi Tuhan itu mustahil kerana yang berkehendak kepada yang menyempurnakan kekurangannya itu melazimkan ia baharu yang berkehendak pula kepada yang membaharukan dia, maka iaitu mustahil, maka thabitlah Tuhan itu bersifat sama’, bashar dan kalam.
Adapun sebab dihimpunkan sifat yang tiga itu pada satu dalil kerana bersuatu lazimnya tatkala ternafi sifat itu melazimi bersifat kekurangan pada Tuhan.
Dalil naqli bagi sifat Sama’, iaitu:
Ertinya: bahawasanya aku bersama kamu kedua (hai Musa dan Harun) aku dengar dan aku lihat. (Surah Thaha: Ayat 46)
Dan dalil naqli sifat Bashar, iaitu:
Ertinya: Allah Ta ’ala Amat Melihat dengan barang yang kamu perbuat. (Surah Al-Ilujurat: Ayat 18)
Dan dalil naqli bagi sifat kalam iaitu:
Ertinya: Allah telah bercakap dengan Musa cakap yang semparna. (Surah An -Nisa’: Ayat 164)
Adapun dalil sifat ma’nawiyyah yang tujuh daripada Kaanaha Qadiran sehingga Kaanahu Matakalliman itu ialah dalil sifat ma’ani yang tujuh daripada qudrat sehingga kalam itu juga.
Maka dalil sifat yang mustahil atas Allah Ta’ala lawan dua puluh sifat itu zahir dan terang kerana segala lawan yang wajib dua puluh sifat itu, maka semuanya sifat kekurangan, maka kekurangan itu mustahil pada hak Allah Ta’ala.
Dalil sifat harus Allah Ta’ala menjadikan mumkin atau mentiadakan itu iaitu jikalau wajib atas Allah Ta’ala memperbuat sesuatu daripada mumkin pada ‘aqal atau mustahil pada ‘aqal nescaya bertukar mumkin itu jadi wajib atau mustahil, yang demikian itu tiada diterima oleh ‘aqal kerana hakikat mumkin itu barang yang sah adanya
dan tiadanya.
Dan dalil naqlinya firman Allah Ta’ala:
Ertinya: Allah Ta’ala menjadikan kamu dan segala perbuatan kamu. (Surah Ash-Shafaat: Ayat 96)